Η Ανδρομέδα είναι ο πλησιέστερος γαλαξίας προς τον δικό μας, ένα αμυδρό, θολό σημείο στον νυχτερινό ουρανό, μεγαλύτερο και από την πανσέληνο. Τα σχολικά βιβλία λένε ότι είναι ορατή με γυμνό μάτι. Οι περισσότεροι όμως δεν την έχουμε παρατηρήσει ποτέ, καθώς τα φώτα της πόλης μάς την κρύβουν.
Τώρα όμως, χάρη σε δέκα χρόνια παρατηρήσεων από το διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble, έχουμε την ευκαιρία να δούμε την Ανδρομέδα όπως ποτέ ξανά. Στις αρχές του έτους, η NASA έδωσε στη δημοσιότητα ένα εντυπωσιακό μωσαϊκό εικόνων, που προσφέρει την πιο ευκρινή και λεπτομερή άποψη αυτού του σπειροειδούς γαλαξία.
«Είναι εκπληκτικό το ότι οι άνθρωποι, που παρατηρούν την Ανδρομέδα εδώ και χιλιετίες, μπορούν τώρα να τη δουν με τέτοια λεπτομέρεια. Είναι ένα δώρο», δήλωσε η αστροφυσικός της NASA και επικεφαλής επιστήμονας για την αποστολή Hubble, Τζένιφερ Γουάιζμαν.
«Χρειάζεται να σταθούμε για λίγο και να νιώσουμε δέος. Γιατί είναι πανέμορφο.»
Η Γουάιζμαν χαρακτήρισε την Ανδρομέδα «τον δίδυμο αδελφό μας», έναν σπειροειδή γαλαξία όπως ο δικός μας, ο Γαλαξίας μας. Όταν την παρατηρούμε, σε απόσταση 2,5 εκατομμυρίων ετών φωτός, είναι σαν να κοιτάμε σε έναν καθρέφτη.
Η Ανδρομέδα απέχει περίπου 2,5 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη (ένα έτος φωτός ισοδυναμεί με περίπου 6 τρισεκατομμύρια μίλια). Δεκάδες μικρότεροι γαλαξίες την περιφέρονται. Στο κέντρο της βρίσκεται μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα, με μάζα μεγαλύτερη από 100 εκατομμύρια ήλιους, η οποία ανιχνεύθηκε μέσω της μελέτης της κίνησης των γύρω άστρων. Οι περισσότεροι μεγάλοι γαλαξίες διαθέτουν υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες στο κέντρο τους – και οι επιστήμονες ακόμα προσπαθούν να κατανοήσουν πώς ακριβώς σχηματίζονται.
Θολή κηλίδα ή τεράστιος γαλαξίας;
Για το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, κανείς δεν ήξερε τι έβλεπε όταν εντόπιζε το «νεφέλωμα» που έμοιαζε με σύννεφο στον αστερισμό της Ανδρομέδας. Ο αστρονόμος του 18ου αιώνα, Σαρλ Μεσιέ, το συμπεριέλαβε σε έναν κατάλογο ουράνιων αντικειμένων, επρόκειτο για την 31η καταχώρηση στη λίστα του, και έγινε γνωστό ως M31.
Πολλοί αστρονόμοι τότε πίστευαν ότι πρόκειται για σύννεφα σκόνης και αερίων. Ο διακεκριμένος αστρονόμος Χάρλοου Σάπλεϊ θεωρούσε ότι υπήρχε μόνο ένας γαλαξίας – ο Γαλαξίας μας – και πως η Ανδρομέδα βρισκόταν εντός του.
Άλλοι όμως υποψιάζονταν ότι επρόκειτο για εντελώς ξεχωριστούς γαλαξίες, πολύ μακριά από τον δικό μας.
Αυτό οδήγησε στη λεγόμενη «Μεγάλη Διαμάχη» (Great Debate) για την κλίμακα του σύμπαντος. Η απάντηση ήρθε στις αρχές του 20ού αιώνα, χάρη στην ανακάλυψη της Χενριέτα Σουάν Λίβιτ, ενός «ανθρώπινου υπολογιστή» στο Αστεροσκοπείο του Χάρβαρντ. Η Λίβιτ συνειδητοποίησε ότι οι μεταβλητοί αστέρες τύπου Κηφείδας αλλάζουν λαμπρότητα σε ρυθμό που αποκαλύπτει τη φωτεινότητά τους – και άρα την απόστασή τους από τη Γη.
Ο αστρονόμος Έντγουιν Χαμπλ έκανε το επόμενο βήμα, όταν εντόπισε έναν τέτοιο αστέρα στην Ανδρομέδα. Πάνω στη φωτογραφική πλάκα σημείωσε τη λέξη “Var!”, από το “variable” (μεταβλητός). Η πλάκα φυλάσσεται σήμερα σε πυρίμαχο θησαυροφυλάκιο στο Carnegie Observatories στην Πασαντίνα της Καλιφόρνια.
Η ανακάλυψη αυτή απέδειξε ότι η Ανδρομέδα ήταν άλλος ένας γαλαξίας και όχι μέρος του δικού μας.
Το σύμπαν ξαφνικά έγινε πολύ μεγαλύτερο. Ο Χαμπλ χρησιμοποίησε τηλεσκόπιο 100 ιντσών (διάμετρος κατόπτρου) στο Όρος Γουίλσον. Λίγες δεκαετίες αργότερα, στο Όρος Παλομάρ, άρχισε η χρήση τηλεσκοπίου 200 ιντσών. Και έπειτα ήρθε το Hubble, το διαστημικό τηλεσκόπιο.
Εκτοξεύτηκε το 1990 με ένα πασίγνωστο ελάττωμα στον κύριο καθρέφτη, γνωστό ως «σφαιρική εκτροπή», το οποίο έκανε τα άστρα να μοιάζουν με παραμορφωμένες αράχνες. Αστροναύτες επισκέφθηκαν το τηλεσκόπιο και εγκατέστησαν έναν δεύτερο, μικρότερο καθρέφτη που διόρθωσε με ακρίβεια το σφάλμα. Το Hubble έγινε το πιο διάσημο τηλεσκόπιο στον κόσμο, ενώ τέσσερις ακόμα αποστολές πραγματοποιήθηκαν για επισκευές και παραμένει μέχρι σήμερα ένα αξιόπιστο εργαλείο, περιζήτητο από την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα.
Πλέον γνωρίζουμε ότι υπάρχουν τουλάχιστον 100 δισεκατομμύρια γαλαξίες στο σύμπαν.
Ένα μωσαϊκό-δώρο από τα άστρα
Το νέο μωσαϊκό εικόνων της NASA προσφέρει νέα στοιχεία για την ιστορία της Ανδρομέδας, μεταξύ των οποίων και ενδείξεις για συγκρούσεις με άλλους γαλαξίες στο παρελθόν, σύμφωνα με τον Μπέντζαμιν Ουίλιαμς, αστρονόμο του Πανεπιστημίου της Ουάσινγκτον και επικεφαλής του προγράμματος.
Το Hubble έχει περιορισμένο οπτικό πεδίο, σαν να κοιτάς το διάστημα μέσα από ένα καλαμάκι, και δεν μπορεί να φωτογραφήσει ολόκληρη την Ανδρομέδα με μία λήψη. Για το μωσαϊκό χρειάστηκαν πάνω από 1.000 τροχιές του Hubble γύρω από τη Γη.
Η ευκρίνεια είναι τόσο υψηλή, που οι αστρονόμοι κατάφεραν να καταγράψουν 200 εκατομμύρια αστέρες μέσα στην Ανδρομέδα.
«Εικόνες σαν κι αυτή μας θυμίζουν ότι ζούμε σε ένα απίστευτο σύμπαν», δήλωσε η Γουάιζμαν της NASA.
Εδώ και χρόνια οι επιστήμονες θεωρούν ότι η Ανδρομέδα και ο Γαλαξίας μας θα συγχωνευθούν στο μακρινό μέλλον. Πρόσφατη μελέτη στο Nature Astronomy αναφέρει ότι η πιθανότητα είναι 50-50 μέσα στα επόμενα 10 δισεκατομμύρια χρόνια. Ακόμη κι έτσι, τα άστρα δεν θα συγκρουστούν.
«Τα άστρα δεν συγκρούονται μεταξύ τους», εξηγεί ο Ουίλιαμς.
«Το μέγεθος ενός άστρου είναι απειροελάχιστο σε σχέση με την απόσταση που τα χωρίζει.»
Το αμείλικτο ερώτημα για όποιον μελετά την Ανδρομέδα παραμένει: υπάρχει ζωή εκεί; Ίσως και νοήμονα ζωή;
Όποιος παρατηρεί εικόνες ενός γαλαξία, μιας συστάδας γαλαξιών ή τα "deep field" στιγμιότυπα του Hubble με χιλιάδες γαλαξίες, δεν μπορεί παρά να συνειδητοποιήσει πόσο μικρή είναι η Γη μέσα στο κοσμικό σύνολο.
«Είναι τόσο όμορφο, και μας οδηγεί ξανά στα μεγάλα ερωτήματα», λέει η αστροφυσικός της NASA, Άμπερ Στρον.
«Δεν μπορείς να φανταστείς ότι ίσως, κάπου ανάμεσα στα τρισεκατομμύρια άστρα, υπάρχει ένας άλλος πολιτισμός που έχει φτιάξει το δικό του τηλεσκόπιο και μας κοιτάζει πίσω;»
Πηγή: The Washington Post
Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το Skai.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.
Greek (GR) · 
English (US) ·